พะเยา Thailand

พะเยา
แผนที่ภาคเหนือของประเทศไทย แยกจังหวัดภาคเหนือ เป็นภูมิภาคหนึ่งของไทย อยู่ทางตอนเหนือของประเทศ มีเขตแดนทางตอนเหนือติดกับชายแดนพม่าและลาว ทางตะวันออกจรดชายแดนลาวและภาคอีสาน ทางตะวันตกจรดพม่า และทางใต้ติดกับภาคกลาง
เนื้อหา1 การแบ่งเขตการปกครอง 2 จากหลักฐานทางโบราณคดี 3 ภาคเหนือตอนบน 4 ภาคเหนือตอนล่าง 5 ความเชื่อและพิธีกรรม 6 เทือกเขาที่สำคัญของภาคเหนือ 7 อ้างอิง 8 แหล่งข้อมูลอื่น การแบ่งเขตการปกครองภูมิประเทศของภาคเหนือเต็มไปขุนเขาน้อยใหญ่สลับซับซ้อน โดยเฉพาะบริเวณตอนเหนือสุด เช่น จังหวัดเชียงราย เชียงใหม่ แม่ฮ่องสอน และน่าน โดยมีจุดสูงสุดของภาค (และของประเทศ) อยู่ที่ดอยอินทนนท์ จังหวัดเชียงใหม่ ทางตอนเหนือของภาคนั้นจะมีภาษาไทยที่มีสำเนียงเป็นของตนเองเรียกว่า คำเมือง
จังหวัดในภาคเหนือถ้าจะแบ่งตามความคุ้นเคยของชาวไทยจะมีด้วยกัน 9 จังหวัด ดังนี้
เชียงราย เชียงใหม่ (นพบุรีศรีนครพิงค์เชียงใหม่) น่าน พะเยา แพร่ แม่ฮ่องสอน ลำปาง (เขลางค์นคร) ลำพูน (หริภุญชัย) อุตรดิตถ์
ดอยทางภาคเหนือแต่ในการแบ่งเขตตามราชบัณฑิตยสถาน จะประกอบไปด้วย 9 จังหวัด ได้แก่
เชียงราย เชียงใหม่ น่าน พะเยา แพร่ แม่ฮ่องสอน ลำปาง ลำพูน อุตรดิตถ์ นอกจากการแบ่งตามราชบัณฑิตยสถานแล้ว ยังมีหน่วยงานที่จัดแบ่งภูมิภาคของประเทศไทยที่สำคัญอีกหน่วยงานหนึ่งคือ คณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ กำหนดให้ภาคเหนือประกอบด้วย 17 จังหวัดได้แก่ [1]
เชียงราย เชียงใหม่ น่าน พะเยา แพร่ แม่ฮ่องสอน ลำปาง ลำพูน อุตรดิตถ์ ตาก พิษณุโลก สุโขทัย เพชรบูรณ์ พิจิตร กำแพงเพชร นครสวรรค์ อุทัยธานี
จากหลักฐานทางโบราณคดีภาคเหนือตอนบนในอดีต ได้มีการแบ่งเขตการปกครองออกเป็น สาม อาณาจักร ดังนี้คือ
อาณาจักรโยนก อาณาจักรหริภุญไชย อาณาจักรล้านนา
ภาคเหนือตอนบนได้แก่ เชียงราย เชียงใหม่ น่าน พะเยา แพร่ แม่ฮ่องสอน ลำปาง และลำพูน
เคยเป็นที่ตั้งของอาณาจักรล้านนามาก่อน เป็นถิ่นพูดคำเมือง(เติ้งอู้กำเมือง)
ภาคเหนือตอนล่างได้แก่ พิษณุโลก สุโขทัย อุตรดิตถ์ พิจิตร เพชรบูรณ์ ตาก และ กำแพงเพชร
ภาคเหนือตอนล่างมีศูนย์กลางอยู่ที่จังหวัดพิษณุโลกเป็นจังหวัดใหญ่ที่สุดในภาคเหนือตอนล่าง แต่ก็ยังมีอีกจังหวัดหนึ่งที่เป็นอดีตศูนย์กลางของภาคเหนือตอนล่างนั่นคือจังหวัดอุตรดิตถ์ จังหวัดอุตรดิตถ์จะมีหลายเชื้อชาติประกอบกันเป็นจังหวัดที่แปลกประหลาดมากที่สุดในสยามประเทศเพราะ จังหวัดนี้มีชนชาติที่ต่างกันถึง 3 ชนชาติ คือชนชาติไทยภาคเหนือ (ล้านนา) ชนชาติไทยภาคกลาง และ ชนชาติลาว ดังนั้นจังหวัดนี้จึงอธิบายแน่นอนไม่ได้ว่าภาษาที่พูดตกลงเป็นภาษาอะไร เพราะมีหลายภาษาในจังหวัดนี้ แต่ภาษาราชการของจังหวัดอุตรดิตถ์ก็ยังคงเป็น ภาษาภาคกลาง ภาคเหนือตอนล่างมีภาษาพูดที่เป็นภาษาของคนภาคกลางเป็นส่วนใหญ่ ยกเว้นแต่ส่วนของคนในท้องถิ่นที่ไม่ใช่อำเภอเมือง หรือในอำเภอเมือง จะมีภาษาพูดเป็นของท้องถิ่น เช่น จังหวัดอุตรดิตถ์ ในอำเภอเมืองพูดภาษาภาคกลาง แต่พอขึ้นไปทางเหนือบริเวณตั้งแต่อำเภอลับแลเหนือขึ้นไป จะพูดภาษาทางถิ่นเหนือที่เรียกว่า คำเมือง แต่ภาษาของจัวหัดอุตรดิตถ์ทางตอนเหนือจะมีลักษณะไม่เหมือนภาษาคำเมืองทั่วไป เพราะสำเนียงจะออกไปทางประเทศลาวเสียส่วนใหญ่ เพราะคนแถวนี้ในสมัยก่อนอพยพมาจากเชียงตุง และเชียงแสน
อ้างอิง
http://www.royin.go.th/th/knowledge/detail.php?ID=1378
ราชบัณฑิตยสถาน
พะเยา
พะเยา เป็นจังหวัดในภาคเหนือตอนบน มีประวัติความเป็นมาที่เก่าแก่ยาวนานไม่น้อยไปกว่าเมืองอื่นๆ ในอาณาจักรล้านนา บริเวณที่ตั้งของจังหวัดพะเยาในปัจจุบันอยู่ติดกับกว๊านพะเยา เดิมเป็นที่ตั้งของเมือง ภูกามยาว หรือ พยาว ที่ก่อตั้งขึ้นเมื่อพุทธศตวรษที่ 16 โดยมีผู้ปกครองคือ พ่อขุนงำเมือง ภายหลังมีการเปลี่ยนแปลงอำนาจ และตกอยู่ภายใต้อิทธิพลของอาณาจักรล้านนา เมื่อถึงสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ เมืองพะเยาอยู่ภายใต้การปกครองของจังหวัดเชียงราย ในฐานะ อำเภอพะเยา และเมื่อวันที่ 28 สิงหาคม พ.ศ. 2520 อำเภอพะเยาได้ยกฐานะขึ้นเป็น จังหวัดพะเยา นับเป็นจังหวัดที่ 72 ของประเทศไทย
อำเภอเมืองพะเยาพะเยาเป็นเมืองเก่าเมืองหนึ่ง ในอดีตมีชื่อว่าเมืองภูกามยาวหรือเมืองพยาว เดิม อำเภอพะเยา เป็นอำเภอหนึ่งในจังหวัดเชียงราย และในปี พ.ศ. 2520 ได้มีพระราชบัญญัติจัดตั้งจังหวัดพะเยาขึ้น อำเภอพะเยาจึงได้รับการเปลี่ยนชื่อเป็น อำเภอเมืองพะเยา เป็นอำเภอวัดศรีโคมคำ ตั้งอยู่ในเขตตำบลเวียง เทศบาลเมืองพะเยา ชาวบ้านเรียกว่า "วัดพระเจ้าตนหลวง" ซึ่งเป็นพระพุทธรูปศิลปะเชียงแสนที่ใหญ่ที่สุดในล้านนา สร้างขึ้นระหว่างปี พ.ศ. 2034-2067 ขนาดหน้าตักกว้าง 16 เมตร สูง 18 เมตร ในวันวิสาขบูชาจะมีการจัดงานนมัสการพระเจ้าตนหลวงเรียกว่างานประเพณีนมัสการพระเจ้าองค์หลวงเดือนแปดเป็ง วัดพระธาตุจอมทอง ตั้งอยู่บนดอยจอมทอง ตรงข้ามกับวัดศรีโคมคำ ตำบลเวียง เป็นปูชนียสถานโบราณคู่เมืองพะเยา บริเวณโดยรอบมีป่าไม้ปกคลุมเป็นสวนรุกขชาติ สามารถมองเห็นตัวเมืองและกว๊านพะเยา วัดอนาลโยทิพยาราม ตั้งอยู่บนดอยบุษราคัม หมู่บ้านสันบัวบก ตำบลสันป่าม่วง มีถาวรวัตถุที่สวยงาม เช่น หอพระแก้วประดิษฐานพระแก้วมรกต พระบุษราคัม พระเงิน พระทอง และพระนาค จากยอดดอยสามารถชมทัศนียภาพของกว๊านพะเยาและตัวเมืองได้ชัดเจน วัดลี ตั้งอยู่ในตัวเมืองพะเยาหลังโรงเรียนเทศบาล 3 ตำบลแม่ต๋ำ เป็นวัดเก่าแก่อีกวัดหนึ่งที่มีโบราณวัตถุที่น่าสนใจอยู่เป็นจำนวนมาก โดยเฉพาะพระพุทธรูปหินทราย วัดศรีอุโมงค์คำ ตั้งอยู่ถนนท่ากว๊าน เป็นวัดที่มีเจดีย์สมัยเชียงแสนที่อยู่ในสภาพที่สมบูรณ์มาก และเป็นวัดที่ประดิษฐานพระคู่เมืองพะเยาอีกองค์หนึ่งนามว่า "หลวงพ่องามเมืองเรืองฤทธิ์" แต่ชาวบ้านเรียกว่า "พระเจ้าล้านตื้อ" ซึ่งเป็นเอกลักษณ์ทางศิลปะภูกามยาวโดยเฉพาะ โบราณสถานบ้านร่องไฮ เป็นชุมชนโบราณขนาดใหญ่ริมกว๊านพะเยาและเนินซากโบราณสถานบางส่วนอยู่ในกว๊านพะเยา จากหลักฐานการขุดแต่งพบพระพุทธรูปหินทราย ชิ้นส่วนจารึก สันนิฐานมีอายุราว 500 ปี ชุมชนแห่งนี้ยังสืบสานภูมิปัญญา วิถีชีวิตความสัมพันธ์กับกว๊านพะเยาจนถึงทุกวันนี้ หนึ่งในจังหวัดพะเยาตั้งแต่บัดนั้นเป็นต้นมาเทศบาลเมืองพะเยา ครอบคลุมพื้นที่ตำบลเวียงและตำบลแม่ต๋ำทั้งตำบล เทศบาลตำบลท่าวังทอง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลท่าวังทองทั้งตำบล เทศบาลตำบลแม่กา ครอบคลุมพื้นที่ตำบลแม่กาทั้งตำบล เทศบาลตำบลแม่ปืม ครอบคลุมพื้นที่ตำบลแม่ปืมทั้งตำบล เทศบาลตำบลบ้านต๋อม ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านต๋อมทั้งตำบล เทศบาลตำบลบ้านต๊ำ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านต๊ำทั้งตำบล เทศบาลตำบลบ้านสาง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านสางทั้งตำบล เทศบาลตำบลบ้านใหม่ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านใหม่ทั้งตำบล เทศบาลตำบลท่าจำปี ครอบคลุมพื้นที่ตำบลท่าจำปีทั้งตำบล เทศบาลตำบลสันป่าม่วง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลสันป่าม่วงทั้งตำบล องค์การบริหารส่วนตำบลแม่นาเรือ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลแม่นาเรือทั้งตำบล องค์การบริหารส่วนตำบลบ้านตุ่น ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านตุ่นทั้งตำบล องค์การบริหารส่วนตำบลจำป่าหวาย ครอบคลุมพื้นที่ตำบลจำป่าหวายทั้งตำบล องค์การบริหารส่วนตำบลแม่ใส ครอบคลุมพื้นที่ตำบลแม่ใสทั้งตำบล อำเภอจุนเทศบาลตำบลห้วยข้าวก่ำ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลห้วยข้าวก่ำทั้งตำบล เทศบาลตำบลเวียงลอ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลลอทั้งตำบล เทศบาลตำบลหงส์หิน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหงส์หินทั้งตำบล เทศบาลตำบลจุน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลจุนทั้งตำบล เทศบาลตำบลห้วยยางขาม ครอบคลุมพื้นที่ตำบลห้วยยางขามทั้งตำบล องค์การบริหารส่วนตำบลทุ่งรวงทอง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลทุ่งรวงทองทั้งตำบล องค์การบริหารส่วนตำบลพระธาตุขิงแกง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลพระธาตุขิงแกงทั้งตำบล อำเภอเชียงคำเทศบาลตำบลเชียงคำ ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลหย่วน เทศบาลตำบลบ้านทราย ครอบคลุมพื้นที่ตำบลเวียงทั้งตำบล เทศบาลตำบลฝายกวาง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลฝายกวางทั้งตำบล องค์การบริหารส่วนตำบลหย่วน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหย่วน (นอกเขตเทศบาลตำบลเชียงคำ) องค์การบริหารส่วนตำบลน้ำแวน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลน้ำแวนทั้งตำบล องค์การบริหารส่วนตำบลเจดีย์คำ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลเจดีย์คำทั้งตำบล องค์การบริหารส่วนตำบลร่มเย็น ครอบคลุมพื้นที่ตำบลร่มเย็นทั้งตำบล องค์การบริหารส่วนตำบลเชียงบาน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลเชียงบานทั้งตำบล องค์การบริหารส่วนตำบลแม่ลาว ครอบคลุมพื้นที่ตำบลแม่ลาวทั้งตำบล องค์การบริหารส่วนตำบลอ่างทอง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลอ่างทองทั้งตำบล องค์การบริหารส่วนตำบลทุ่งผาสุข ครอบคลุมพื้นที่ตำบลทุ่งผาสุขทั้งตำบล อำเภอเชียงม่วนเทศบาลตำบลเชียงม่วน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลเชียงม่วนทั้งตำบลและบางส่วนของตำบลบ้านมาง องค์การบริหารส่วนตำบลบ้านมาง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านมาง (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำบลเชียงม่วน) องค์การบริหารส่วนตำบลสระ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลสระทั้งตำบล อำเภอดอกคำใต้อำเภอดอกคำใต้ เป็นอำเภอหนึ่งของจังหวัดพะเยาและอยู่ใกล้กับตัวเมืองพะเยามากที่สุด อยู่ห่างตัวเมืองเพียง 18 กิโลเมตร ดอกคำใต้เป็นที่รู้จักกันในนามแม่หญิงงามดอกคำใต้ ซึ่งผู้หญิงในอำเภอดอกคำใต้นั้นมีความงดงามทั้งหน้าตาและกิริยา สมกับเป็นหญิงงามแห่งเมืองเหนือทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอป่าแดด (จังหวัดเชียงราย) ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอสอง (จังหวัดแพร่) และอำเภองาว (จังหวัดลำปาง) ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอจุน อำเภอปง และอำเภอเชียงม่วน ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอเมืองพะเยา และอำเภอภูกามยาว อำเภอปงเทศบาลตำบลงิม ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลงิม เทศบาลตำบลปง ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลปงและบางส่วนของตำบลนาปรัง องค์การบริหารส่วนตำบลปง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลปง (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำบลปง) องค์การบริหารส่วนตำบลควร ครอบคลุมพื้นที่ตำบลควรทั้งตำบล องค์การบริหารส่วนตำบลออย ครอบคลุมพื้นที่ตำบลออยทั้งตำบล องค์การบริหารส่วนตำบลงิม ครอบคลุมพื้นที่ตำบลงิม (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำบลงิม) องค์การบริหารส่วนตำบลผาช้างน้อย ครอบคลุมพื้นที่ตำบลผาช้างน้อยทั้งตำบล องค์การบริหารส่วนตำบลนาปรัง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลนาปรัง (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำบลปง) องค์การบริหารส่วนตำบลขุนควร ครอบคลุมพื้นที่ตำบลขุนควรทั้งตำบล
อำเภอแม่ใจเทศบาลตำบลแม่ใจ ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลแม่ใจและบางส่วนของตำบลศรีถ้อย เทศบาลตำบลบ้านเหล่า ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านเหล่าทั้งตำบล เทศบาลตำบลรวมใจพัฒนา ครอบคลุมพื้นที่ตำบลแม่ใจ (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำบลแม่ใจ) เทศบาลตำบลป่าแฝก ครอบคลุมพื้นที่ตำบลป่าแฝกทั้งตำบล เทศบาลตำบลเจริญราษฎร์ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลเจริญราษฎร์ทั้งตำบล องค์การบริหารส่วนตำบลศรีถ้อย ครอบคลุมพื้นที่ตำบลศรีถ้อย (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำบลแม่ใจ) องค์การบริหารส่วนตำบลแม่สุก ครอบคลุมพื้นที่ตำบลแม่สุกทั้งตำบล บ้านปางปูเลาะ อยู่ห่างจากตัวอำเภอแม่ใจ 12 กิโลเมตร มีหมู่บ้านชาวไทยภูเขาเผ่าเย้าอาศัยอยู่ในหมู่บ้านปางปูเลาะซึ่งยังคงเป็นชนเผ่าที่รักษาวิถีชีวิตดั้งเดิมที่ยังคงปฏิบัติสืบต่อกันมาอย่างเหนียวแน่น ที่สำคัญบ้านปางปูเลาะยังเป็นแหล่งผลิตลิ้นจี่ที่มีชื่อเสียงอีกแห่งหนึ่งของจังหวัด อ่างเก็บน้ำแม่ปืม เป็นอ่างเก็บน้ำขนาดใหญ่ มีทัศนียภาพสวยงามรองจากกว๊านพะเยา หนองเล็งทราย เป็นแหล่งน้ำธรรมชาติขนาดใหญ่ของชาวอำเภอแม่ใจที่ชาวบ้านสามารถประกอบอาชีพจับปลาในหนอง โดยบริเวณรอบ ๆ หนองเล็งทรายจะมีร้านอาหารและคาราโอเกะให้นักท่องเที่ยวที่มาเที่ยวได้ใช้บริการกันหลายร้าน มะพร้าวเผา มะพร้าวที่นี่จะมีกลิ่นหอมและรสชาติดี เป็นที่นิยมดื่ม ภายในร้านมีสินค้าที่กลุ่มแม่บ้านทำวางขายจะเป็นสินค้าพื้นบ้าน เช่น กระเป๋าและเครื่องดนตรีประจำท้องถิ่น เช่น สะล้อ ซอ และขลุ่ย อำเภอภูซางท้องที่อำเภอภูซางเดิมเป็นส่วนหนึ่งของอำเภอเชียงคำ ทางราชการได้แบ่งพื้นที่การปกครองออกมาตั้งเป็น กิ่งอำเภอภูซาง ตามประกาศกระทรวงมหาดไทยเมื่อวันที่ 26 มิถุนายน พ.ศ. 2539 โดยมีผลบังคับตั้งแต่วันที่ 15 กรกฎาคม ปีเดียวกัน และต่อมาได้มีพระราชกฤษฎีกายกฐานะขึ้นเป็น อำเภอภูซาง ในวันที่ 24 สิงหาคม พ.ศ. 2550 โดยมีผลบังคับตั้งแต่วันที่ 8 กันยายน ปีเดียวกันเทศบาลตำบลสบบง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลสบบงทั้งตำบล องค์การบริหารส่วนตำบลภูซาง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลภูซางทั้งตำบล องค์การบริหารส่วนตำบลป่าสัก ครอบคลุมพื้นที่ตำบลป่าสักทั้งตำบล องค์การบริหารส่วนตำบลทุ่งกล้วย ครอบคลุมพื้นที่ตำบลทุ่งกล้วยทั้งตำบล องค์การบริหารส่วนตำบลเชียงแรง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลเชียงแรงทั้งตำบล อำเภอภูกามยาว ท้องที่อำเภอภูกามยาวเดิมเป็นส่วนหนึ่งของอำเภอเมืองพะเยา ทางราชการได้แบ่งพื้นที่การปกครองออกมาตั้งเป็น กิ่งอำเภอภูกามยาว ตามประกาศกระทรวงมหาดไทยเมื่อวันที่ 1 มิถุนายน พ.ศ. 2540 โดยมีผลบังคับตั้งแต่วันที่ 1 กรกฎาคม ปีเดียวกัน และต่อมาได้มีพระราชกฤษฎีกายกฐานะขึ้นเป็น อำเภอภูกามยาว ในวันที่ 24 สิงหาคม พ.ศ. 2550 โดยมีผลบังคับตั้งแต่วันที่ 8 กันยายน ปีเดียวกันเทศบาลตำบลดงเจน ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลดงเจนและบางส่วนของตำบลแม่อิง องค์การบริหารส่วนตำบลห้วยแก้ว ครอบคลุมพื้นที่ตำบลห้วยแก้วทั้งตำบล องค์การบริหารส่วนตำบลดงเจน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลดงเจน (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำบลดงเจน) องค์การบริหารส่วนตำบลแม่อิง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลแม่อิง (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำบลดงเจน)